《美国末日2》是存在的！今年E3备受期待的十款大作

Не блытаць з нацызмам.

Абуджэнне Уэльса, Крыстафер У?льямс, 1911. Вобраз Венеры як алегорыя нараджэння нацы?.

百度 资料图：美国总统特朗普。

Нацыянал?зм (фр.: nationalisme) — ?дэалог?я ? к?рунак пал?тык?, як?я заснаваны на пераканн? ? кашто?насц? нацы? як вышэйшай формы грамадскага адз?нства, яе першаснасц? ? дзяржава?тваральным працэсе. Як пал?тычны рух нацыянал?зм ?мкнецца да абароны ?нтарэса? пэ?най нацыянальнай супольнасц? ? аднос?нах з дзяржа?най уладай.

У сва?м грунце нацыянал?зм навучае пэ?насц? ? адданасц? сваёй нацы?, пал?тычнай незалежнасц? ? працы на карысць уласнага народа, культурны ? духо?ны рост, з’яднанне нацыянальнай самасвядомасц? для практычнай абароны ?мо? жыцця нацы?, яе тэрыторы?, эканам?чных рэсурса? ? духо?ных кашто?насцей. Нацыянал?зм абап?раецца на нацыянальнае пачуццё роднаснае патрыятызму. Гэта ?дэалог?я ?мкнецца да аб’яднання розных слаё? грамадства, нягледзячы на ??супрацьлеглыя класавыя ?нтарэсы. Нацыянал?зм аказа?ся здольны забяспечыць маб?л?зацыю насельн?цтва дзеля агульных пал?тычных мэт у перыяд пераходу да кап?тал?стычнай эканом?к?.

Праз тое, што мног?я сучасныя радыкальныя рух? падкрэсл?ваюць сваю нацыянал?стычную афарбо?ку, нацыянал?зм часта асацыюецца з этн?чнай, культурнай ? рэл?г?йнай нецярп?масцю (або кожнай ?ншай непрыязнасцю да этн?чна ??ншых?). Такая нецярп?масць асуджаецца прых?льн?кам? нацыянал?зму.

СМ? ?нацыянал?змам? часта называюць этнанацыянал?зм, асабл?ва яго крайн?я формы (шав?н?зм, ксенафоб?я ? ?нш.), як?я акцэнтуюць перавагу адной нацыянальнасц? над астатн?м?. Мног?я праявы крайняга этнанацыянал?зму, уключаючы распальванне м?жнацыянальнай варожасц? ? этн?чную дыскрым?нацыю, адносяцца да м?жнародных парушэння? права.

Вызначэнне

Паняцце ?нацыянал?зм? прапанавана ?аганам Готфрыдам Гердэрам у канцы 1770-х гадо?. Разв?ццё нацыянал?зму цесна звязана з распадам сасло?нага падзелу грамадства, як? ?снава? у г?старычную эпоху пам?ж ранн?м феадал?змам ? ?ндустрыял?зацыяй.

Нацыянал?сты л?чаць, што кожная кра?на пав?нна к?раваць сабой, без умяшання звонку (самавызначэнне), што нацыя з’я?ляецца натуральнай ? ?дэальнай асновай для дзяржа?нага ладу ? што народ з’я?ляецца адз?най законнай крын?цай пал?тычнай улады. Нацыянал?зм выступае за стварэнне ? падтрыманне адз?най нацыянальнай ?дэнтычнасц?, заснаванай на агульных сацыяльных характарыстыках, так?х як культура, мова, рэл?г?я, пал?тыка ? вера ? агульную г?сторыю. Нацыянал?зм спрыяе нацыянальнаму адз?нству ? сал?дарнасц?. Нацыянал?зм ?мкнецца да аб’яднання розных слаё? грамадства, нягледзячы на проц?леглыя класавыя ?нтарэсы. Ён аказа?ся здольным забяспечыць маб?л?зацыю насельн?цтва дзеля агульных пал?тычных мэт у перыяд пераходу да кап?тал?стычнай эканом?к?.

Нацыянал?зм — сучасная з’ява. На працягу ?сёй г?сторы? людз? был? прывязаныя да сваёй роднаснай групы ? традыцый, да тэрытарыяльных улада? ? да сваёй радз?мы, але тольк? з XVIII стагоддзя нацыянал?зм пача? разглядацца як частка чалавечых пераканання? пра сябе ? пра грамадства; ста? значным, кал? не найбольш важным, фактарам сучаснай г?сторы? . Ёсць розныя падыходы да тлумачэння паходжання ? прыроды нацыянал?зму. Найбольш распа?сюджаны ? навуковай супольнасц? канструктыв?зм мяркуе, што нацыянал?зм ёсць спараджэннем эпох? мадэрна, няда?няй сацыяльнай з’явай, якой неабходны сацыяльна-эканам?чныя структуры сучаснага грамадства. Нацыянальныя с?мвалы ? сцяг?, нацыянальныя г?мны, нацыянальныя мовы, нацыянальныя м?фы ? ?ншыя с?мвалы нацыянальнай ?дэнтычнасц? маюць вял?кае значэнне ? нацыянал?зме.

Дактрына

Нацыянал?зм — найперш ?дэалог?я, якая ?ключае наступныя элементы:

• ?снаванне нацый. Нацыянал?зм даводз?ць, што чалавецтва законам? прыроды падзелена на фундаментальныя адз?нк? — а?таномныя ? самадастатковыя нацы?, як?я адрозн?ваюцца наборам пэ?ных аб’екты?ных характарыстык.
• Суверэннае права нацы? на самавызначэнне. Нацыянальныя праекты могуць ажыцця?ляцца тольк? ва ?ласнай дзяржаве. Нацыя мае права сфармаваць сваю дзяржаву, якая пав?нна складацца з ус?х члена? нацы?. Для кожнай бесперапыннай тэрытарыяльна-адм?н?страцыйнай адз?нк? пал?тычныя межы пав?нны супадаць з культурна-этн?чным?. Так?м чынам, нацыя валодае найвышэйшай (суверэннай) уладай над выразна акрэсленай тэрыторыяй, у межах якой жыве досыць аднастайнае насельн?цтва.
• Першаснасць нацы? ? дзяржаватворчым працэсе. Нацыя ёсць крын?цай ?сёй пал?тычнай ?лады. Адз?ным лег?тымным тыпам ?рада ёсць нацыянальнае самак?раванне. Кожны член нацы? мае права непасрэдна ?дзельн?чаць у пал?тычным працэсе. Тым самым нацыянал?зм с?мвал?чна прыра?но?вае народ да эл?ты.
• Нацыянальная сама?дэнтыф?кацыя. Нацыянал?зм л?чыць неабходнай агульнасць мовы ? культуры для ?сяго насельн?цтва ? межах адз?най адм?н?страцыйна-тэрытарыяльнай адз?нк?. Людз? атаясняюць сябе з нацыяй дзеля свабоды ? самарэал?зацы?. З ?ншага боку, нацыя гарантуе сябро?ства ? сама?дэнтыф?кацыю нават тым, хто не адчувае сябе часткай н?якай ?ншай групы.
• Сал?дарнасць. Аднастайнасць дасягаецца аб’яднаннем людзей праз любо? ? брацтва, а не навязваннем пэ?най культуры. Важна, каб члены нацы? адчувал? повяз? сал?дарнасц? ? дзейн?чал? не аднолькава, а ва ?н?сон, сувымярал? свае выс?лк? з памкненням? ?ншых.
• Нацыя як вышэйшая кашто?насць. Адданасць ?ндыв?да нацыянальнай дзяржаве найвышэй ?ндыв?дуальных ц? ?ншых групавых зац?ка?ленасцей. Заданне грамадзян — падтрымл?ваць лег?тымнасць сваёй дзяржавы. Умацаванне нацыянальнай дзяржавы з’я?ляецца гало?най умовай для ?сеагульнай свабоды ? гармон??.
• Усеагульная адукацыя. Людз? пав?нны атрымваць усебаковую фармальную адукацыю, патрэбную для па?навартаснага ?дзелу ? жыцц? нацы?, а таксама для ?дэнтыф?кацы? з яе культурай, г?сторыяй ? мовай.

Нацыянал?зм падкрэсл?вае адрозненн?, каларыт ? ?ндыв?дуальнасць нацый. Гэтыя адметныя рысы носяць культурна-этн?чны характар. Нацыянальная самасвядомасць спрыяе ?дэнтыф?кацы? ?сных замежных украпвання? у культуру ? рацыянальнаму анал?зу перспекты? далейшага пазычання з ?ншых культур на выгоду сваёй нацы?. Акрамя таго, нацыянал?зм разглядае нацыю як экв?валент ?ндыв?да, як сацыялаг?чны арган?зм. Ро?насць людзей перад законам незалежна ад ?х сацыяльнага статусу або паходжання аналаг?чна ро?насц? нацый незалежна ад ?х памеру або моцы з пункту гледжання м?жнароднага права. У прадста?ленн? нацыянал?ста?, нацы? могуць валодаць талентам? або адчуваць сябе ахвярам?. Нацыя таксама аб’ядно?вае цяперашняе пакаленне з м?нулым? ? будучым?, што матывуе людзей да высокай самааддачы, аж да таго, што яны гатовыя дзеля яе выратавання ахвяраваць сва?м жыццём.

Злучаным? з гэтай канцэпцыяй з’я?ляюцца так?я паняцц?, як ?нацыянальныя кашто?насц??, ?нацыянальныя зац?ка?ленасц??, ?нацыянальная бяспека?, ?нацыянальная незалежнасць?, ?нацыянальная самасвядомасць? ? ?нш.

Хоць сказанае вышэй аднос?цца да нацыянал?зму ? цэлым, яго адменн?к? могуць высо?ваць таксама ? ?ншыя ?дэалаг?чныя патрабаванн?: фармаванне нацы? вакол пэ?нага этнасу (нацыянальнасц?), усеагульны ро?ны прававы статус ? ?нш. Гэтыя асабл?васц? разглядаюцца падрабязней у раздзеле ?Тыпалог?я?.

Тыпалог?я

Асно?ны артыкул: Нацыянал?зм (тыпалог?я)

У залежнасц? ад характару паста?леных ? развязных задання?, у сучасным свеце фармуецца некальк? тыпа? нацыянальных руха?. Найболей шырока выкарысто?ваецца клас?ф?кацыя, дадзеная Хансам Конам, як? ?вё? паняцц? пал?тычны ? этн?чны нацыянал?зм. Большасць спецыял?ста? (улучаючы самога Кона) л?чыць, што кожная спелая нацыя ?трымл?вае ? сабе абодва кампаненты.

Грамадзянск? нацыянал?зм (?ншыя назвы: рэвалюцыйна-дэмакратычны, пал?тычны, заходн? нацыянал?зм) сцвярджае, што лег?тымнасць дзяржавы вызначаецца акты?ным удзелам яго грамадзян падчас прыняцця пал?тычных рашэння?, то бок, ступенню, у якой дзяржава ?я?ляе ?волю нацы??. Асно?ным ?нструментам для вызначэння вол? нацы? з’я?ляецца плеб?сцыт, як? можа мець форму выбара?, рэферэндуму, апытання, адкрытай грамадскай дыскус?? ? г.д. Пры гэтым прыналежнасць чалавека да нацы? вызначаецца на падставе добраахвотнага асаб?стага выбару ? атаясамляецца з грамадзянствам. Людзей яднае ?х ро?ны пал?тычны статус як грамадзян, ро?ны прававы статус перад законам, асаб?стае жаданне браць удзел у пал?тычным жыцц? нацы?, прых?льнасць агульным пал?тычным кашто?насцям ? агульнай грамадзянскай культуры. ?стотна, каб нацыя складалася з людзей, як?я хочуць жыць побач адз?н з адным на адз?най тэрыторы?.

У рамках грамадзянскага нацыянал?зму вылучаюць падв?ды:

Дзяржа?ны нацыянал?зм сцвярджае, што нацыю ?твараюць людз?, як?я падначальваюць уласныя зац?ка?ленасц? заданням умацавання ? падтрымання магутнасц? дзяржавы. Ён не прызнае незалежныя зац?ка?ленасц? ? правы, злучаныя з палавой, расавай ц? этн?чнай прыналежнасцю, бо мяркуе, што падобная а?таном?я парушае адз?нства нацы?.

Л?беральны нацыянал?зм роб?ць акцэнт на л?беральных кашто?насцях ? сцвярджае, што ?снуюць агульналюдск?я кашто?насц?, так?я як правы чалавека, у аднос?нах да як?х патрыятычныя маральныя катэгоры? займаюць падначаленае станов?шча. Л?беральны нацыянал?зм не адма?ляе прыярытэты ? аднос?нах да тых, хто бл?жэй ? даражэй, але мяркуе, што гэта не пав?нна быць за кошт чужых.

Этн?чны нацыянал?зм (?ншыя назвы: этнанацыянал?зм, культурна-этн?чны, арган?чны, рамантычны, усходн? нацыянал?зм) мяркуе, што нацыя з’я?ляецца фазай разв?цця этнаса ? збольшага супрацьпаста?ляе сябе грамадзянскаму нацыянал?зму. У цяперашн? час ?нацыянал?стычным?? называюць як прав?ла тыя рух?, як?я робяць акцэнт на этнанацыянал?зме. З яго пункту гледжання, члена? нацы? аб’ядно?вае агульная спадчына, мова, рэл?г?я, традыцы?, г?сторыя, крэ?ная сувязь на аснове агульнасц? паходжання, эмацыйная прых?льнасць да зямл?, так што ?се разам яны ?твараюць адз?н народ (ням.: Volk). Каб культурныя традыцы? ц? этн?чная прыналежнасць лягл? ? грунт нацыянал?зму, яны пав?нны ?трымл?ваць у сабе агульнапрынятыя ?я?ленн?, як?я здольныя стаць арыенц?рам для грамадства.

Часам пры клас?ф?кацы? вылучаюць культурны нацыянал?зм, так што этн?чны нацыянал?зм роб?цца вузейшым паняццем. Каб пазбегнуць неадназначнасцей, у дадзеным артыкуле апошн? завецца ?прымардыяльным этн?чным нацыянал?змам?.

Культурны нацыянал?зм вызначае нацыю агульнасцю мовы, традыцый ? культуры. Лег?тымнасць дзяржавы выходз?ць з яго здольнасц? баран?ць нацыю ? спрыяць разв?ццю яе культурнага ? грамадскага жыцця. Звычайна, гэта азначае дзяржа?ную падтрымку культуры ? мовы этн?чнай большасц?, а таксама заахвочанне ас?м?ляцы? этн?чных меншасцей для захавання аднастайнасц? нацы?.

Прымардыяльны этн?чны нацыянал?зм мяркуе, што нацыя заснавана на агульным рэальным ц? меркаваным паходжанн?. Прыналежнасць нацы? вызначаецца аб’екты?ным? генетычным? фактарам?, ?крывёй?. Прых?льн?к? дадзенай формы сцвярджаюць, што нацыянальная сама?дэнтыф?кацыя мае старажытныя этн?чныя каран? ? таму нос?ць натуральны характар. Яны выказваюцца за сама?заляцыю культуры этн?чнай большасц? ад ?ншых груп ? не ?хваляюць ас?м?ляцыю.

Крайн? нацыянал?зм нярэдка асацыюецца з экстрэм?змам ? вядзе да вострых унутраных ц? м?ждзяржа?ных канфл?кта?. У большасц? кра?н крайн? нацыянал?зм аф?цыйна прызнаецца сацыяльна небяспечнай з’явай.

?мкненне вылучыць для народа, як? пражывае ? якой-небудзь частцы дзяржавы, яго ?ласную дзяржаву на гэтай тэрыторы?, прыводз?ць да сепаратызму.

Радыкальны дзяржа?ны нацыянал?зм з’я?ляецца ключавым складн?кам фашызму ? нацызму. Мног?я этн?чныя нацыянал?сты падзяляюць ?дэ? нацыянальнай пераваг? ? нацыянальнай выключнасц? (гл. Шав?н?зм), а таксама культурнай ? рэл?г?йнай нецярп?масц? (гл. Ксенафоб?я).

Шэраг м?жнародных дакумента?, у тым л?ку Усеагульная дэкларацыя право? чалавека ? М?жнародная канвенцыя аб л?кв?дацы? ?с?х форма? расавай дыскрым?нацы?, асуджаюць этн?чную дыскрым?нацыю ? ставяць яе па-за законам.

Характэрная для нацыянал?зму размытасць ?дэалог?? ? эклектычная структура пал?тычных руха? часта адкрывае магчымасц? для пал?тык? ?падвойных стандарта??. Прыкладам з’я?ляюцца рух?, як?я ?мкнуцца да захавання сваёй культуры. ?Нацы?-гегемоны? в?навацяцца ? вял?кадзяржа?ным шав?н?зме, а змаганне малых народа? за нацыянальную незалежнасць завуць сепаратызмам — ? наадварот.

Нацыя

Асно?ны артыкул: Нацыя

Нацыянал?зм разглядае нацыю як дадзенасць, але пры гэтым нясе ? сабе разуменне таго, што з’я?ляецца нацыяй. ?дэя нацы? абап?раецца на пачуццё г?сторы?, на ?спам?ны ? традыцы?, як?я перадаюцца з пакалення ? пакаленне. Яе ?снаванне звычайна разглядаецца як плы?ны працяг старажытнага этнасу або прывязваецца да пэ?ных г?старычных моманта? яе стана?лення.

У рэальнасц? нацыя — гэта нададзеная самасвядомасцю супольнасць людзей з г?старычна па?сталай з прычыны ?х прых?льнасц? да пэ?най тэрыторы?, якая перакрываецца культурнай ? пал?тычнай сама?дэнтыф?кацыяй. З аднаго боку, гэта супольнасць уя?нае: кожны яго член нясе ? сабе яго выяву, уя?ляе сабе яго межы, адчувае на сабе яго братэрск?я вяз? ? перакананы ? яго вярхо?най уладзе. Чалавек уя?ляе сваё жыццё як траекторыю ?здо?ж агульнага шляху, паралельную жыццям тысяч сва?х суайчынн?ка?, як?х ён н?кол? не бачы? ? не ?бачыць. Пры гэтым людз?, як?я складаюць нацыю, з’яднаны агульным? с?мпатыям?, прысвячаюць сябе агульнай дзейнасц?, жадаюць знаходз?цца пад адным урадам ? жадаюць, каб гэты ?рад склада?ся з ?х прадста?н?ко?.

З ?ншага боку, каран? большасц? нацый засяроджаны вакол дам?нантнага этн?чнага стрыжня. Большасць члена? нацы? падзяляюць агульны лад жыцця ? выпрабо?ваюць прых?льнасць да тэрыторы? ?х супольнага жыцця са звыклым ? вядомым ландшафтам. Тым часам, супольнае жыццё прыводз?ць з часам да з’я?лення вонкавага падабенства ? да фармавання этн?чнай групы, прадста?н?к? якой вераць у ?х агульнае генеалаг?чнае паходжанне ? с?лу падобнага выгляду, звычая? ц? г?старычных успам?на?. Гэта агульнасць акты?на спрыяе нацыянальнай сал?дарнасц?.

Аднак нацыянальная самасвядомасць прынцыпова адрозн?ваецца ад этн?чнай, бо складаецца падчас усведамлення грамадствам сва?х зац?ка?ленасця? у дачыненн? да дзяржавы, тым часам як этн?чная самасвядомасць складаецца ? стасунках адной этн?чнай агульнасц? з ?ншым?. Аднак этн?чныя групы таксама зус?м не прывязаны да пэ?най тэрыторы?, як ? нацы? не абавязкова абап?раюцца на м?ф аб агульным генеалаг?чным паходжанн?.

Гл. таксама

• Беларуск? нацыянал?зм
• Нацыянал?зм (кн?га)
• Укра?нск? нацыянал?зм
• Мал?тва ?кра?нскага нацыянал?ста

Л?таратура

• Андерсон Б. Воображаемые сообщества. Размышления об истоках и распространении национализма. — М.: Канон-Пресс-Ц, 2001. — 320 с. — ISBN 5-93354-017-3.
• Андерсон Б., Бауэр О., Хрох М. и др. Нации и национализм. — М.: Праксис, 2002. — 416 с. — ISBN 5-901574-07-9.
• Балибар Э., Валлерстайн И. Раса, нация, класс. Двусмысленные идентичности. — М.: Логос-Альтера, Ессе Homo, 2003. — 272 с. — ISBN 5-8163-0058-X.
• Биллиг М. Нации и языки // Логос. — 2005. — В. 4 (49). — С. 60?86..
• Геллнер Э. Нации и национализм. — М.: Прогресс, 1991.
• Гринин Л. Е. Национализм и проблема национального суверенитета // История и математика: Процессы и модели / Под ред. С. Ю. Малкова, Л. Е. Гринина, А. В. Коротаева. С. 102—106. Москва: Книжный дом ?Либроком?.
• Гринфельд Л. Национализм: Пять путей к современности / Пер. с англ. Грингольц Т. и Вирозуба М. — М.: ПЕР СЭ, 2008. ISBN 978-5-9292-0164-6
• Зайцев А. УКРАИНСКИЙ ИНТЕГРАЛЬНЫЙ НАЦИОНАЛИЗМ В ПОИСКАХ ?ОСОБОГО ПУТИ? (1920—1930-е годы). Независимый филологический журнал. 2011. № 108.
• Ильясов Ф. Национальное сознание и поведение Арх?вавана 4 сакав?ка 2016. // Страна и мир. Мюнхен. 1990. Ноябрь-декабрь. № 6 [60]. С.78-89.
• Ильясов Ф. Н. Национализм: цель или средство? Арх?вавана 4 сакав?ка 2016. // Вестник Российской Академии Наук. 1997. Том.67. № 9. С. 808—814
• Кедури Э. Национализм / Пер. с англ. Новохатько А. — СПб.: Алетейя, 2010. ISBN 978-5-91419-400-7
• Кирчанов М. В. Конструируя нации, создавая Отечества (история европейских периферийных национализмов во второй половине XIX — первой половине XX века) / М. В. Кирчанов. — Saarbrücken: Lambert Academic Publishing, 2011. — 383 с. — ISBN 978-3-8433-2382-6.
• Кирчанов М. В. Нация, класс, протест: европейские периферийные национализмы во второй половине ХХ ? начале XXI века / М. В. Кирчанов. — Saarbrücken: Lambert Academic Publishing, 2011. — 507 с. — ISBN 978-3-8454-2790-4.
• Леонтьев К. Культурный идеал и племенная политика
• Леонтьев К. Национальная политика как орудие всемирной революции
• Леонтьев К. Плоды национальных движений на православном Востоке
• Малахов В. С. Национализм как политическая идеология: Учебное пособие. — М.: КДУ, 2005. — 320 с.
• Милль Дж. Ст. Гл. XVI // Рассуждения о представительном правлении. — М.: Социум, 2006. — 416 с. — ISBN 5-901901-57-6. Арх?вавана 27 л?пеня 2009.
• Мифы и заблуждения в изучении империи и национализма(недаступная спасылка). М., 2010.
• Ноженко М. Национальные государства в Европе. — СПб.: Норма, 2007. — 344 с. — ISBN 978-5-87857-130-2.
• Оруэлл Дж. Заметки о национализме. 1945.
• Паин Э. Между империей и нацией. 2-е изд., доп. — М.: Новое изд-во, 2004. — 248 с. — ISBN 5-98379-012-9. Арх?вавана 7 жн??ня 2020.
• Ренан Ж. Э. Что такое Нация?. — 1882.
• Ровдо В., Чернов В., Казакевич А. Идеология национализма // Мировые политические идеологии: классика и современность. — Минск: Тонпик, 2007. — ISBN 985-6730-84-8. Арх?вавана 26 жн??ня 2017.
• Рузвельт Т. Новый национализм / Выступление в Осаватоми, Канзас. 2025-08-06. [4] Арх?вавана 1 жн??ня 2009. (англ.), [5]
• Смит Э. Д. Национализм и модернизм: Критический обзор современных теорий наций и национализма. — М.: Праксис, 2004. — 464 с. — ISBN 5-901574-39-7.
• Старовойтова Г. В. Национальное самоопределение: подходы и изучение случаев. — СПб., 1998.
• Тимофеев М. Ю. Нациосфера: Опыт анализа семиосферы наций. — Иваново: Иван. гос. ун-т, 2005. — 279 с. — ISBN 5-7807-0496-1.
• Уолцер М. О терпимости. — М.: Идея-Пресс, 2000. — ISBN 5-7333-0019-1.
• Хобсбаум Э. Нации и национализм после 1780 г. — СПб.: Алетейя, 1998. — 306 с.
• Nationalism // Брытанская энцыклапедыя / Ed. Kohn H. — Chicago: Encyclop?dia Britannica, 2007. Гл. таксама Pathak B., Singh S. P. Glimpses of Europe, Ch. 3. The origin and growth of nation-states in Europe у Google Books
• Эвола Ю. Два лика национализма // Традиция и Европа. — Тамбов, 2009. — С. 135-145. — ISBN 978-5-88934-426-1.
• М. И. Крупянко, Л. Г. Арешидзе Японский национализм (идеология и политика) — М.: Международные отношения, 2012, твердый переплет,408 с., ил., формат: 60x90/16, ISBN 978-5-7133-1416-3
• Чалавек ? грамадства: Энцыклапедычны даведн?к. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7
• Billig, Michael (1995). Banal Nationalism. London: Sage. ISBN 978-0-8039-7525-5.
• Miller, David (1995). On Nationality. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-828047-7.
• Motyl, Alexander, рэд. (2001). Encyclopedia of Nationalism. San Diego: Academic Press 2 vol. ISBN 978-0-12-227230-1.

Спасылк?

• The Nationalism Project Арх?вавана 2 кастрычн?ка 2019. (англ.)
• Нацыянал?зм у DMOZ
• Бромлей Ю. Человек в этнической (национальной) системе
• Гнатенко П. И. Национальная психология. Гл. 6. [6]
• Кагарлицкий Б. Ю. Марксизм и национальный вопрос
• Национализм как понятие // Лекция Михаила Соколова в проекте ПостНаука (24.05.2012)
• Кон И. К проблеме национального характера
• Кон И. ?Психология предрассудка? — О социально-психологических корнях этнических предубеждений
• Ланцов С. А. Национализм Арх?вавана 31 мая 2009. // Террор и террористы. Словарь. — СПб.: Изд-во СПбГУ, 2004.
• Миллер А. Империя и нация в воображении русского национализма. Взгляд историка. Лекция. 31 марта 2005 г. [7]
• Сотниченко А. А. Против течения: национализм в современном мире // Нева, № 2, СПб., 2009.
• Фридман Вл. Национализм и ксенофобия: социальные причины и психологическая основа явления