要闻--山东频道--人民网
 | Старонка ёсць часткай прав?л В?к?педы?. Пададзеных тут норм мусяць трымацца ?се ?дзельн?к?. Перад рэдагаваннем прав?л упэ?н?цеся, што на змены ёсць кансэнсус (згода) супольнасц?. Кал? ёсць сумневы, спачатку абмяркуйце змены на старонцы размо?. |
Нейтральны пункт гледжання — адно з асноватворных прав?л В?к?педы?, наро?н? з прав?лам? В?к?педыя:Правяраемасць ? В?к?педыя:Не ?ласнае даследаванне. Гэтым? прав?лам? ?сталё?ваюцца патрабаванн? да характару ? якасц? матэрыяла?, прымальных для артыкула? В?к?педы?. А?тарам артыкула? рэкамендуецца азнаём?цца з ус?м? трыма прав?лам? ? паводз?цца ?м? ? комплексе. Базавыя прынцыпы, закладзеныя ? дадзеныя прав?лы, не могуць быць адменены н?як?м? ?ншым? прав?лам? ? к?ра?н?цтвам? ц? кансенсусам рэдактара?.
Прынцып нейтральнасц? выкладу (НПГ) пав?нен выконвацца ?с?м? мо?ным? падзелам? — па словах Джым? Вэйлза, гэта ?абсалютнае ? неабмеркавальнае? патрабаванне[1] (англ.).
?Нейтральнасць? пункта гледжання азначае непрых?льнасць В?к?педы? якому-небудзь пункту погляду. Усе сцвярджэнн? ? артыкуле пав?нны падавацца не як пра?дз?выя, а як пераказаныя са сло? трэц?х асоб. Выключэнне могуць складаць тольк? агульнапрызнаныя навуковыя або трыв?яльныя факты (?Зямля звяртаецца вакол Сонца? ц? ?Сонца свец?ць? ц? ?Волга бяжыць у Касп?йскае мора?), ? то тольк? ? абсалютнай, адназначнай форме. Напрыклад, ?Сонца — аб’ект немалых памера?? ц? ?Г?тлер л?чыцца найвял?кшым злачынцам? — не нейтральныя сцвярджэнн?, таму што:
- Не вызначаны крытэры? ?нямаласц?? памера?.
- Не вызначана значэнне сло? ?л?чыцца? (к?м?), ?найвял?кшы? (па якой меры?) ? ?злачынец? (чые законы парушы??). Сцвярджэнне падаецца як пра?дз?вае, тым часам як некаторыя з ?м могуць не пагадз?цца.
Пры ?снаванн? розных меркавання? ? ?я?лення? пра з’яву, артыкулы В?к?педы? пав?нны прынамс? згадваць пра ?х, а ? ?дэале —расказваць. Пры гэтым н?якае з ?х нельга, в?давочна ц? ?скосна, падаваць як пра?ду.
Нейтральнасць ? навуковы стыль
[прав?ць зыходн?к]В?к?педыя ?мкнецца быць не больш ? не меньш, чым энцыклапедыяй, таму ? ёй бясспрэчна патрабаванне ?жывання навуковага функцыянальнага стылю гаворк? ? артыкулах, як?, у ?дэале, мяркуе ?се тыя ж патрабаванн? да спосабу выкладу, што ? пал?тыка нейтральнасц? В?к?педы?. Аднак нават у выданнях, як?я ?мкнуцца мець статус найбольш навуковых ? бесстаронн?х, адх?ленн? ад гэтых патрабавання? здараюцца. Прав?ла НПГ ?снуе для адназначнага вызначэння таго ?зро?ню навуковасц? ? пэ?насц?, як? В?к?педыя патрабуе ад ус?х сва?х артыкула?
Нейтральнасць, пэ?насць ? спасылк? на крын?цы
[прав?ць зыходн?к]Патрабаванне спасылак на крын?цы дапа?няе пал?тыку нейтральнасц?, але не замяняе яе. Напрыклад, артыкул, усе сцвярджэнн? якога заснаваны на паказаных у ?м жа крын?цах, можа не быць нейтральным, падаючы ?се сцвярджэнн? як пра?дз?выя, тым часам як на справе яны — тольк? выказванн? нейк?х вызначаных асоб ц? груп.
? наадварот, артыкул можа ?трымо?ваць звестк? непацверджаныя ц? нават ?лжывыя, але пры гэтым быць нейтральнай — для гэтага досыць тольк? ап?сваць меркаванн? ц? тэоры? з крын?ц, не падаючы ?х як пра?ду ? не падтрымл?ваючы ?х.
Ненейтральнасць ? няпо?насць
[прав?ць зыходн?к]Ёсць два роды артыкула?, не адпаведных пал?тыцы нейтральнасц?: артыкулы, в?давочна канфл?ктуючыя з вымогам? нейтральнасц? ? артыкулы, як?я ап?сваюць не ?се меркаванн? ц? недастаткова падрабязныя.
У першым выпадку артыкул пав?нен быць пазначана як неаб’екты?ная ({{POV}}). Ненейтральная частка ?нфармацы? такога артыкула падлягае выпра?ленню ц? выдаленню. У друг?м выпадку артыкул варта тольк? л?чыць незавершаным, як?м? б не неаб’екты?ным? ? падрабязным? н? был? ?жо ная?ныя ? ?м звестк?.
Першапачатковая фармулё?ка НПГ
[прав?ць зыходн?к]Нейтральны пункт погляду спрабуе падаць ?дэ? ? факты ? форме, з якой згодны як ?х прых?льн?к?, так ? ?х саперн?к?. Вядома, 100 % згода немагчыма; ёсць людз?, як?я не прызнаюць пункта? погляду, як?я адрозн?ваюцца ад ?х уласнага. Усё, што мы можам, — гэта шукаць так? тып выкладу, з як?м бы магл? пагадз?цца разумныя ? глыбакадумныя людз?, пункты погляду як?х па асобных пытаннях могуць разыходз?цца.[…]
Магчыма, найбольш просты спосаб зраб?ць выклад больш энцыклапедычным — гэта п?саць пра тое, як?я перакананн? людзей, а не пра тое, ц? дакладныя гэтыя перакананн?. Кал? гэта здаецца вам чымсьц? накшталт суб’ектыв?зму, калектыв?зму ц? ?мперыял?зму, спытайце пра гэта мяне, бо я думаю, што ? гэтым выпадку вы проста памыляецеся. Перакананн? людзей ?снуюць аб’екты?на, ? мы можам вельм? лёгка ап?саць ?х з нейтральнага пункта гледжання.— Джым? Уэйлс, заснавальн?к В?к?педы?.
Чаму В?к?педыя пав?нна быць бесстаронняй?
[прав?ць зыходн?к]В?к?педыя — ун?версальная энцыклапедыя; гэта значыць, што яна складаецца з веда? чалавецтва пры некаторым узро?н? ?х абагульнення. Але мы, людз?, бываем нязгодным? адз?н з адным па некаторых пытаннях. Там, дзе ?снуе некальк? пункта? погляду, усе яны ?я?ляюць сабою розныя г?потэзы пра тое, што ёсць пра?да, ? бо адз?н пункт погляду выя?на супярэчыць ?ншаму, яго прых?льн?к? сх?льныя л?чыць, што ?ншыя пункты погляду ?лжывыя? ?, так?м чынам, не з’я?ляюцца ?ведам??. Там, дзе няма згоды, што ёсць ?пра?да?, там няма ? згоды пра тое, што складаюць веды. В?к?педыя працуе дзякуючы супрацо?н?цтву ?дзельн?ка?; аднак, хоць ? супрацо?н?чаючы, як мы можам дазвол?ць праблему бясконцых ?войн правак?, у як?х адз?н удзельн?к у тэксце артыкула спачатку сцвярджае А, пасля чаго наступны ?дзельн?к змяняе тэкст так, што зараз той сцвярджае не А?
Рашэнне, якое мы прынял? для забеспячэння паспяховай супольнай працы над В?к?педыяй, палягае ? тым, што паняцце ? веды чалавецтва? складаецца з усе розныя значныя тэоры? па ?с?х розных пытаннях. Так?м рашэннем мы заф?ксавал? ?я?ленне пра ?веды чалавецтва? ? гэтым сэнсе. Нешта падобнае выя?на выя?лена ? агульнапрынятым сэнсе слова ? веды?; у гэтым сэнсе тое, што ? вядома?, увесь час змяняецца з цягам часу, ? кал? мы выкарысто?ваем слова ? ведаю? ? гэтым сэнсе, то часта маем на ?вазе ?? ведаю“? (гэта значыць ? ведаю? ? двукоссях, ? ведаю? суб’екты?на ? ведаю, пры гэтым, пра гэту суб’екты?насць). Так, у Сярэдн?я вяк?, мы ?ведал??, што дэманы выкл?каюць хваробы. Зараз мы ?ведаем? ?ншае.
Мы магл? б сабраць чалавечыя веды (у гэтым сэнсе) старонна: мы б ап?сал? некальк? тэорый па пытанн? В, а потым заяв?л? б, што пра?да пра В ёсць тое-тое ? тое вось. Але, ?зно? жа, прым?це да ?ваг?, што В?к?педыя з’я?ляецца м?жнародным, супольным праектам. Практычна кожнае меркаванне па кожным пытанн? ?снуе сярод нашых а?тара? ? чытачо?. Для таго, каб пазбегнуць бясконцых ?войн правак?, мы пав?нны дамов?цца ?я?ляць кожны пункт погляду сумленна, ? не сцвярджаць, што нейкая адна з ?х пра?дз?вая. Гэты падыход з’я?ляецца тым фактарам, як? роб?ць артыкулы ?бесстаронн?м?? ц? ?нейтральным?? ? сэнсе, ап?саным тут. Для таго каб п?саць з нейтральнага пункта погляду пра якое-небудзь пытанне, трэба ?я?ляць канкуруючыя пункты погляду без адстойвання якога-небудзь з ?х; каб зраб?ць гэта, трэба ап?сваць усе пункты погляду так?м чынам, каб гэта ап?санне было больш-менш прымальнае як для ?х прых?льн?ка?, так ? для ?х апанента?.
Асно?ная прычына выкарыстання НПГ: В?к?педыя з’я?ляецца энцыклапедыяй, сходам веда? чалавецтва. Але, бо В?к?педыя ствараецца супольнасцю яе а?тара? ? з’я?ляецца м?жнародным рэсурсам, мы пэ?на не чакаем, што людз?, зраб??шыя ?нёсак у яе стварэнне, будуць згодны ва ?с?х паглядах ц? нават у большасц? сва?х пагляда? на тое, што складаюць веды ? строг?м сэнсе. Аднак мы можам прыняць, што мы будзем выкарысто?ваць паняцце ? веда?? у шырэйшым сэнсе гэтага слова: ? веды чалавецтва? як увесь спектр супярэчных адна адной тэорый. Мы пав?нны, усё разам ? кожны ? асобнасц?, спрабаваць пазнаём?ць усе канкуруючыя пункты погляду сумленна, не аддаючы пераваг? н?якай з ?х.
Ёсць ? яшчэ адна прычына п?льнавацца НПГ. А менав?та, у выпадку, кал? чытачу ясна, што мы не чакаем ад ?х прыняцця нейкага пэ?нага меркавання, гэта пак?дае для ?х волю раб?ць свае ?ласныя высновы, заахвочвае ?х мець незалежнае меркаванне, падтрымл?вае ?х уласную ??нтэлектуальную незалежнасць?. Татал?тарныя ?рады ? дагматычныя ?нстытуты грамадства дзе б там н? было не змогуць найсц? прычыну супрац?в?цца В?к?педы?, кал? мы будзем цвёрда трымацца нашай непрадузятай пал?тык?: уя?ленне мноства канкуруючых тэорый па шырок?м спектры. Тым самым мы маем на ?вазе, што мы, стваральн?к? В?к?педы?, давяраем здольнасц? чытачо? сам?м сфарм?раваць сваё меркаванне па тым ц? ?ншым пытанн?. Артыкулы, як?я ?я?ляюць мноства пункта? погляду сумленна, без патрабавання, каб чытач прыня? нейк? адз?н з ?х, ? нясуць волю?. Нейтральнасць разбурае дагматызм, ? практычна кожны ?дзельн?к нашага праекту пагодз?цца, што гэтая нейтральнасць сама па сабе —ужо добры вын?к нашай працы.
Прыклады ненейтральных выказвання? ? спосаба? ?х прывядзення да нейтральнага выгляду
[прав?ць зыходн?к]Прыклад 1. Эмацыйная адзнака
[прав?ць зыходн?к]Не нейтральна:
Паэт Вершаплёта?, уладальн?к безумо?нага таленту, з’я?ляецца самым ген?яльным паэтам нашай эпох?, як?м захапляецца ?сё прагрэс??нае чалавецтва.
Нейтральна:
Паэт Вершаплёта? бы? высока ацэнены крытыкай (спасылка, спасылка), атрыма? прэм?ю часоп?са ?Агеньчык? за лепшы л?рычны верш. Л?таратурны крытык Грам?ла? нап?са? у часоп?се ?Новая Л?таратура? (спасылка): ?Вершы Вершаплётава ген?яльныя?.
Прыклад 2. Эмацыйная крытыка
[прав?ць зыходн?к]Не нейтральна:
Паэт Вершаплёта? — бясталентны шарлатан, як? надакучае сваёй маркотнай пэцкан?най рэдакцыям.
Нейтральна:
Супраць паэта Вершаплётава неаднаразова выказвал?ся крытык? ? чытачы (спасылка, спасылка, спасылка). Л?таратурны крытык Грам?ла? у часоп?се ?Новая Л?таратура? (спасылка) адзначы? сумнасць ? змрочнасць яго верша?.
Прыклад 3. Рэклама навуковага напрамку
[прав?ць зыходн?к]Не нейтральна:
Хрэнаграф?я — новы навуковы к?рунак, перакана?ча даказваючы ?нфармацыйна-б?ялаг?чную вартасць рэгулявання хрэну ? астральнай праекцы?. Заснавальн?к хрэнаграф??, акадэм?к ? ла?рэат прэм?? Сусветнай Акадэм?? Хрэнаграф?чных Навук Хрэновы, сказа?, што хрэнаграф?я патрэбна ? кожнай хаце, у кожнай школе ? ?станове.
Нейтральна:
Прых?льн?к? хрэнаграф?? асабл?ва вылучаюць ??нфармацыйна-б?ялаг?чную вартасць рэгулявання хрэну ? астральнай праекцы?? (спасылка). Заснавальн?к хрэнаграф?? Хрэновы, як? ствары? таксама Сусветную Акадэм?ю Хрэнаграф?чных Навук, распрацава? праграму шырокага ?каранення хрэнаграф?? ? школы, установы ? сем’?.
Прыклад 4. Крытыка псе?данавуковага напрамку
[прав?ць зыходн?к]Не нейтральна:
Хрэнаграф?я — суцэльнае шарлатанства, прынцыпы ? высновы хрэнаграф?? абсалютна бяздоказныя. Заснавальн?к хрэнаграф?? Хрэновы ствары? сваю Акадэм?ю, якая не мае н?якага дачынення да навук?.
Нейтральна:
У акадэм?чным асяроддз? маецца нямала выказвання? з крытыкай хрэнаграф?? (спасылка, спасылка) ? сумнева? у абгрунтаванасц? тэоры? ? прав?льнасц? высно? (спасылка, спасылка). Сусветная Акадэм?я Хрэнаграф?чных Навук, створаная заснавальн?кам хрэнаграф?? Хрэновым, не прызнана акадэм?чным? ?становам?. Прафесар Грам?ла? зв?навац?? прых?льн?ка? хрэнаграф?? ? шарлатанстве (спасылка).
Прыклад 5. Пал?тычная спрэчка з узаемным? адкатам? ? яе вырашэнне
[прав?ць зыходн?к]Не нейтральна:
Кабумба, Мбек? — м?н?стр прапаганды ? адукацы?, выб?тны дзеяч войска ? культуры, ла?рэат Прэм?? Мапуту, непрым?рымы барацьб?т супраць карупцы?, злачыннасц?, дэз?нфармацы? ? паклёпу. Карыстаецца бязмежным даверам народа.
Выкананы адкат ? заменена таксама не нейтральным:
Кабумба, Мбек? — злачынец, фашысцк? кат, як? заплям?? сябе шматл?к?м? злачынствам?, в?наваты ? шарлатанстве, праследаванн? сумленных грамадзян, пагрозах ? мах?нацыях. Атрыма? пасаду дзякуючы спрыянню карумпаванай маф??. Адмов?? прадста?н?ку рас?йскай ф?рмы ?Афршкур?мпарт? Апанасу Кракадз?лаву ? закупе слановых б??ня? па справядл?вых коштах. Удзельн?к Кракадз?ла?.
Нейтральная верс?я:
Кабумба, Мбек? — м?н?стр прапаганды ? адукацы?, ла?рэат Прэм?? Мапуту. Прых?льн?к? Кабумбы л?чаць яго выб?тным дзеячам войска ? культуры, барацьб?там з карупцыяй ? злачыннасцю (спасылка, спасылка, спасылка).
Крытыка
Суперн?к? Кабумбы в?навацяць яго ? шэрагу злачынства? (спасылка, спасылка, спасылка). Папулярная газета ?Сярэднеафрыкан Ньюз? назвала Кабумбу фашысцк?м катам па прычыне ?нцыдэнту з Мумубембай (спасылка, спасылка). Вядомы таксама ?нцыдэнт, кал? ф?рма ?Афршкур?мпарт? атрымала вял?к?я страты праз канфл?кт з Кабумбай (спасылка).
У дадзеным прыкладзе проц?леглыя меркаванн? сабраны ? розных частках артыкула. Спачатку варта аб’екты?ная ?нфармацыя. Потым —меркаванн? прых?льн?ка?. Потым — крытыка суперн?ка?. Пры гэтым (асабл?ва ? падзеле крытык?) паказваюцца крын?цы меркавання?. Не рэкамендуецца ? якасц? крын?ц прыводз?ць арыг?нальныя даследаванн?.